انواع قطره چکان ها و نحوه عملکرد آنها
دریپرها یا قطره چکانها به نازل هایی گفته میشود که در انتهای سیستم آبیاری، آب را به گیاه میرسانند. اصلیترین قسمت یک سیستم آبیاری قطرهای، دریپرها هستند که امروزه در مدلهای مختلفی طراحی و برای مصارف متنوع استفاده میشوند. وظیفه دریپر یا قطره چکانها انتقال مقدار مشخصی آب و مواد مغذی، از خطوط آبیاری به ریشه گیاه است. یک سیستم آبیاری قطرهای ممکن است دارای صدها یا هزاران قطره چکان باشد که این دریپرها باید با دوام، مقاوم در برابر گرفتگی و دارای مقدار آبدهی مشابهی باشند. در یک سیستم آبیاری قطرهای سرعت جریان و فشار آب و همچنین فاصله دریپرها در تعیین الگوی آبیاری و جلوگیری از به وجود آمدن روان آب و غرق آبی شدن بسیار مهم است.
مزایای استفاده از سیستم آبیاری قطره ای:
۱- راندمان بالای آبیاری و کاهش مصرف آب.
۲- کاهش رشد علف های هرز و کاهش هزینه های مبارزه با آن ها.
۳- امکان استفاده از برخی سموم و کودها همراه با آب آبیاری.
۴- تنظیم آب مورد نیاز بوته ها به تفکیک نوع گیاه و …
۵-کم شده فعالیت فیزیکی برای آبیاری
۶-کاهش هزینه کارگری
انواع قطره چکان :
انواع قطره چکان ها یا دریپرها قطعات کوچکی هستند که از پلیمر های با کیفیت ساخته میشوند.
قطره چکان ها نقش مهمی در سیستم آبیاری قطره ای دارند و وظیفه آبیاری یکنواخت گیاهان فضای سبز، گلدان ها و مزارع و باغات کشاورزی و کود دهی به گیاهان و درختان را به عهده دارند و چنانچه آبدهی به گیاه متوقف شود به درخت و یا گیاه آسیب میرسد و یا به طور کامل خشک میشود.
به همین دلیل انتخاب قطره چکان ها بسیار مهم میباشد و باید حساسیت و دقت بیشتری نسبت به انتخاب یک قطره چکان با کیفیت و با ابدهی منظم
با توجه به نیاز آبی نشان داد که نتیجه آبدهی و کود دهی منظم ،رشد یکنواخت گیاهان و درختان و صرفه جویی در مصرف آب میباشد.
مهمترین خاصیت انواع قطره چکان :
نوع قطره چکان | توان قطره چکان |
قطره چکان کنترل فشار pc | m<0.2 |
قطره چکان نرمال | ۰.۵<m |
ضریب توات قطره چکان : Q=K . Pm
ضریب تغییرات ناشی از عملیات تولید (cv):
cv=Sq/q ∗۱۰۰
حد مجاز ضریب تغییرات طبق استاندارد %۷ است.
مطابق با استاندارد iso 9261 تعداد ۲۵ قطره چکان از بین ۵۰۰ قطره چکان انتخاب میشود و سپس ضریب توان محاسبه میشود که m توان قطره چکان عددی بین (۰ و ۱) است که هر چه m به عدد صفر نزدیکتر باشد وابستگی دبی قطره چکان به فشار آب افزایش میبابد یعنی اگر فشار آب افزایش یابد مقدار جریان نیز افزایش می یابد.
برای مثال :
q=(∑_n^i▒〖۱ xi〗 )/n=2.55 lit/hr
sq=√((qi-q)2)/(n-1)=0.12
cv=sq/q۱۰۰=۰.۱۲/۲.۵۵۱۰۰=۴.۷%
دسته بندی انواع قطره چکان :
انواع قطره چکان های روی خط:
انواع قطره چکان جزء اتصالات فرعی در سیستم های آبیاری میباشند که روی لوله های آبیاری نصب میشوند.
برای این منظور لوله فرعی توسط پانچر مخصوص سوراخ شده و قسمت تیز و کونیک دار قطره چکان به جدار لوله فرو برده میشود.
کونیک تعبیه شده در این قسمت مانع بیرون امدن قطره چکان از داخل لوله و همچنین آببند شدن قطره چکان ها میشود.
پرسی :
قسمت بالا و پایین این نوع قطره چکان به طور کامل به هم پرس شده میباشند و در میان این ۲ قسمت یک واشر سیلیکونی وجود دارد از بزرگ ترین معایب این نوع قطره چکان ها زمانی است که ورودی یا خروجی این قطره چکان ها میگیرد و قابل شست و شو نمیباشند و باید تعویض شوند.
قطره چکان های کنترل فشار باز شونده :
قسمت بالا و پایین این نوع قطره چکان به صورت پیچی میباشند و در میان این ۲ قسمت یک واشر سیلیکونی وجود دارد .
از بزرگ ترین مزایای این نوع قطره چکان ها زمانی است که ورودی یا خروجی این قطره چکان ها گرفته میشود، قابل شست و شو میباشند و نیاز به تعویض ندارند و با شست و شوی آن میتوان دوباره از همان قطره چکان استفاده کرد .
ضد چکه :
در مکانیزم انواع قطره چکان ضد چکه زمانی که فشار ورودی قطره چکان ها به کمتر از ۰.۲ بار رسید همزمان تمامی آنها بسته میشوند و بدین ترتیب مانع تخلیه آب داخل قطره چکان ها می شود.
از طرفی در شروع کار سیستم هم با رسیدن فشار به نیم بار فشار جریان قطره چکانها بلافاصله برقرار می شود که همزمانی شروع کار قطره چکانها هم به نوعی به یکنواختی توزیع آب کمک می کند.
از این نوع قطره چکان بیشتر در گلخانه ها و جاهایی که فشار آب کم باشند استفاده می گردد.
این قطره چکان ها مزیت ضد چکه وضد مکش به همراه دارند هر قطره چکان دارای سیلیکون هایی میباشد که سبب قطع جریان قطره چکان درفشار کمتر از ۰.۵ بار میباشد.
این مکانیزم از آنجا که هنگام قطع شدن سیستم آبیاری مانع از تخلیه شدن کامل آب وایجاد فشار منفی درسیستم میشود از کشیده شدن آلودگی ها به داخل قطره چکان جلوگیری میکند.
از سوی دیگر عدم نیاز به پر شدن مجدد سیستم هنگام شروع به کار آن ،تمامی قطره چکان ها همزمان شروع به کار کرده وحداکثر یکنواختی پخش آب در مزارع یا باغ به خصو ص اراضی شیب دار را به دنبال خواهد داشت وتا فشار آب به ۱ بار نرسیده آبدهی شروع نخواهد شد.
قطره چکان نرمال :
پیش فرض این گونه قطره چکانها به صورتی می باشد که با فشار ۱ بار به مقدار آبدهی که بر روی قطره چکان مشخص گردیده است آب خارج میشود.
با کم و زیاد شدن فشار آب و شیب زمین دبی آب خروجی آنها کمتر و بیشتر میشوند و با توجه به فشار ابتدای خط،اول خط خروجی آب زیاد میباشد و آخر خط با کمبود آب مواجه هستیم.
قطره چکان تنظیمی :
خروجی آب این نوع از انواع قطره چکان را میتوان از ۲ تا ۱۲۰ لیتر (بسته به نوع قطره چکان )تنظیم کرد.
البته هیچ وقت نمیتوان از این ۲ نوع قطره چکان دبی ثابتی انتظار داشت به همین دلیل و با توجه به فشار ابتدای خط،اول خط خروجی آب زیاد میباشد و آخر خط با کمبود آب مواجه هستیم .
البته میتوان طول خطوط فرعی را کوتاه تر کنیم که به صرفه نمیباشد .
از مزایای قطره چکانهای تنظیمی، تنظیم دستی دبی آنها میباشد، از مزایای دیگر این قطره چکانها قیمت پایین آنها میباشد. قطره چکانهای تنظیمی در برابر قطره چکانهای کنترل فشار از نظر قیمت، اقتصادی و بصرفهتر میباشد.
از معایب این قطره چکان ها،تغییر دبی خروجی بر اثر تغیرات فشار آب می باشد.
برای زمین هایی که تعداد زیادی قطره چکان استفاده شود تنظیم کردن دبی همه قطره چکان ها سخت و زمان بر میباشد.
قطره چکان های بین خطی :
برخی دیگر از قطره چکان ها مستقیما در مسیر جریان آب در لوله فرعی قرار میگیرند بطوری که قطره چکان از دو طرفش به لوله فرعی (۱۶ میلیمتر) متصل میگردد.
این مدل قطره چکان به سه زیر گروه بین خط پرسی ، بین خط بازشونده و سه راه قطره چکاندار تقسیم می گردد.
قطره چکان های بین خط ، گاهی لازم است دو لوله ۱۶ به هم متصل شوند و همزمان یک قطره چکان هم نصب شود ،در این موارد از قطره چکان بین خطی یا سه راه قطره چکان دار استفاده میکنیم این قطره چکان ها روی لوله نصب نمیشوند.
بلکه در مسیر لوله قرار میگیرند، یعنی برای نصب آن باید لوله ۱۶ میلیمتر بریده و قطره چکان بین ۲ طرف لوله قرار بگیرد .
به علت متلاطم بودن جریان آب ، رسوب مواد در قطره چکان کمتر میباشد و دیگر مزیت این قطره چکان این است که از کنار قطره چکان آب خارج نمیشود و آب بندی قطره چکان به شکل مطلوب میباشد.
اما به دلیل قطع کردن و جا زدن این قطره چکان ها امکان منتاژ سریع امکان پذیر نیست و به هزینه کارگری و زمان بیشتری نیاز دارد
قطره چکان های داخل خط :
انواع قطره چکان تعبیه شده در لوله و نوارهای آبیاری میباشند که قابل مشاهده نمیباشند و درون لوله در زمان تولید قرار می گیرند که از نظر شکل به دو صورت استوانه ای یا پلاک در لوله ها و نوار ها تعبیه میگردد که اصطلاحا بسته به ضخامت لوله ، نوار آبیاری پلاکدار یا لوله قطره چکاندار نامیده می شود.
قطره چکان های داخل خط به ۳ مدل نرمال ، کنترل فشار و کنترل فشار و ضد مکش تقسیم بندی می گردد.
نوار آبیاری قطرهای (نوار تیپ)
نوار آبیاری قطره ای یا نوار تیپ، لولهای با دیواره نازک است که برای آبیاری قطرهای استفاده میشود. این نوارها معمولا از جنس پلیاتیلن ساخته شده و دارای ضخامت ۴ الی ۲۵ میلیمتر (۰.۱-۰.۶ mm) میباشند. این نوارها ساختار سادهای دارند و جریان آب از نازلهایی که بر روی نوار آبیاری وجود دارد خارج میشود. فاصله معمول بین این نازلها بین ۱۵ – ۶۰ سانتیمتر میباشد. نوار تیپ به دو دسته کلی درزدار (بغل دوخت) و پلاک دار طبقهبندی میشود. نوار آبیاری پلاک دار در مقایسه با مدلهای درز دار، از یکنواختی آبدهی بهتری برخوردار است که باعث ایجاد رطوبت مناسب برای آبیاری گیاه میشود.
نوارهای آبیاری ضخیمتر همان لولههای قطره چکاندار هستند که در بالا به آنها اشاره شد و معمولا برای مصارف دائمی هستند، در حالی که از نوارهای آبیاری نازکتر، یکبار استفاده شده و بعد از مصرف دور انداخته میشوند.