آبیاری قطره ای چه محاسن و معایبی دارد!
در آبیاری قطره ای آب از یک شبکه لوله کم فشار به صورت یک الگوی از قبل تعیین شده ، پخش می‌گردد . وسیله خروج آب به خاک « قطره چکان « نام دارد . قطره چکانها از طریق یک نازل باریک یا مسیر جریان طویل ، فشار موجود در شبکه لوله را کاهش میدهند و موجب کاهش دبی تخلیه تا حدود لیتر بر ساعت میشوند .
آب بعد از خروج از قطره چکان توسط نیروهای کاپیلارتی و ثقل در نیمرخ خاک جریان می‌یابد ، بنابراین سطحی که به وسیله هر قطره چکان خیس می‌شود با عوامل محدود کننده جریان افقی آب محدود می‌گردد . در سیستمهای قطره‌ای دور آبیاری یک روز و حتی در صورت نیاز کمتر امکان پذیر است.
برای درختان و تا‌‌کها که گیاهانی دائمی با فاصله زیاد از یکدیگر می‌باشند ، قطره چکانها به صورت واحدهای ساخته شده مجزا بوده و توسط یک زایده به خط انتقال آب مرسوم به لوله فرعی قطره چکان ، شیلنگ لوله فرعی یا لوله فرعی متصل میگردند
برخی قطره چکانها به صورت لوله‌های اسپاگتی شکل بوده و چند خروجی دارند . این امر برای افزایش سطح خیس شده با حداقل افزایش در هزینه است . برای گیاهان ردیفی کمتر دائمی مانند گوجه فرنگی ، نیشکر و توت فرنگی ، لوله فرعی و قطره چکانها را با هم به صورت یک واحد قابل جدا ساختن میسازند که یا سوراخ‌هایی به فواصل ۹ تا ۳۶ اینچ دارند مانند لوله دو محفظه‌ای و یا دیواره‌های متخلخلی دارند که آب ار آنها به بیرون تراوش مینماید . در هر دونوع سیستم قطره‌ای ، لوله‌های فرعی به خط انتقال آب مرسوم به مانفولد متصل میشوند .
محاسن آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای آسان‌ترین راه آب دادن به هر گیاه مانند درختان و تاکها‌ست و کمبود رطوبت خاک را قبل از پیداش مکش بالاتر اثر مصرف آب به وسیله گیاه از طریق تبخیر و تعرق ، بر طرف می‌سازد . یک سیستم آبیاری قطره ای به علت کاربرد موثر آب و نیروی کارگر دارای مزایای آگرونومیکی ، آگروتکنیکی و اقتصادی منحصر به فرد است.
۱- صرفه جوئی در میزان آب و هزینه‌ها
آبیاری قطره ای هزینه‌های بهره برداری را کاهش می‌دهد و این مسئله اساسی در این روش جدید است . سیستمهای قطره ای به آب کمتری نسبت به سایر سیستمهای متداول آبیاری نیاز دارد . مثلاً در باغات درختان جوان ، آبیاری با سیستم قطره‌ای تنها نصف آب مورد نیاز آبیاری بارانی یا سطحی مصرف می‌کند .
با مسن‌تر شدن درختان ، صرفه‌جوئی در آب با سیستم قطره‌ای کاهش می‌یابد ما هنوز برای بسیاری باغداران آبیاری موثر با سیستم قطره‌ای بعلت کمبود و قیمت بالای آب ، اهمیت دارد . هزینه کارگر برای آبیاری را می‌توان کاهش داد ، زیرا در سیستم قطره‌ای کافی است که پخش آب تنظیم گردیده و سیستم به کار انداخته شود . این تنظیم‌ها توسط وسایل اتوماتیکی انجام می‌گیرد که نیاز به کارگر چندانی ندارد.
۲- عملیات زراعی آسانتر
از آنجا که بیشتر سطح خاک هرگز با آبیاری قطره ای خیس نمی‌شود ، رشد علف هرز کاهش می‌یابد . در نتیجه هزینه کارگر و مواد شیمیایی برای کنترل علف هرز پائین می‌آید . همچنین چون با آبیاری قطره ای خاک کمتری خیس می‌شود ، عملیات زراعی دیگر در باغات را می‌توان لاینقطع ادامه داد .
مثلاً در گیاهان ردیفی ، فاروهائی که کارگران روی آنها راه می‌روند نسبتاً خشک و محکم باقی می‌ماند .
کودها را می‌توان در آب آبیاری تزریق نمود که با این کار نیازی یه نیروی کارگر برای پخش آنها روی زمین نیست . برای این منظور کودهای بسیار محلولی در بازار موجود بوده و انواع خدید آنها کودپاشی از طریق سیستم قطره ای را گسترده ساخته است . بعلت کنترل بیشتر روی محل و زمان پخش کود با سیستم قطره ای ، کارایی کود پاشی افزایش یافته است.
۳- به کارگیری آب شور
آبیاری‌های مکرر رطوبت خاک را در حدی نگه میدارد که بین دو حالت خیلی خشک و خیلی ترنوسان نمی کند و بیشتر قسمت های خاک از هوای کافی برخوردار است . خیس ماندن خاک بین آبیاری ها ، نمکهای موجود در محلول را رقیق تر نگه میدارد .
بهمین جهت در سیستم قطره ای می‌توان از آب با شوری بیشتری نسبت به سایر روش‌های آبیاری استفاده کرد .
مورد استفاده در خاکهای صخره‌ای و شیب‌های تند : سیستمهای آبیاری قطره ای را می‌توان طوری طراحی کرد که در هر نوع توپوگرافی به نحو موثر قا بل استفاده باشد .
در اراضی صخره ای ، حتی اگر فاصله بین درختان نامنظم و اندازه آنها متفاوت باشد ، می توان آبیاری قطره ای را به نحوی موثر به کار گرفت زیرا آب بسیار نزدیک به هر درخت پخش می شود .
معایب آبیاری قطره ای
هزینه نسبتاً بالا ، گرفتگی قطره چکانها ، ایجاد شوری موضعی و پخش نا منظم و لکه لکه ای رطویت خاک از معایب اصلی سیستم های آبیاری قطره ای بشمار می آیند .
۱- گرفتگی
چون خروجی فطره چکانها بسیار ریز هستند ، ذرات معدنی یا آلی موجب گرفتگی آنها می شوند . گرفتگی باعث کاهش دبی تخلیه ، غیر یکنواختی پخش آب و در نتیجه صدمه به گیاه می گردد .
در برخی موارد ، ذراتی در آب آبیاری موجود است و قبل از ورود به شبکه لوله ها تصفیه نمی شود . در موارد دیگر ، ذرات در داخل خط لوله یا با تبخیر آب از روزنه قطره چکانها بین آبیاریها وارد آب می شوند .اکسید آهن ، کربنات کلسیم و بقایای جلبک و میکروبها در بعضی سیستم های آبیاری تشکیل شده اند . تصفیه شیمیائی آب منجر به حذف یا کاهش مشکل گرفتگی قطره چکانها می گردد .
۲- یکنواختی
بیشتر قطره چکانهای قطره ای دارای فشار سرویس پائینی هستند ( ۳ تا ۲۰ پی اس آی ) . اگر مزرعه دارای شیب تندی باشد ، دبی قطره چکان در خلال آبیاری تا حدود ۵۰ درصد پیش بینی شده تغییر کرده و بعد از بستن آب ، قطره چکانهای پائین تر همچنان به تخلیه آب ادامه می دهند . برخی گیاهان بیشتر و گیاهان دیگر کمتر آب دریافت می کنند .
۳- شرایط خاک
بعضی خاکها دارای سرعت نفوذ نهایی کافی برای دریافت دبی تخلیه قطره چکانها نبوده و تولید روان آب یا شرایط ماندابی می نمایند . با دبی تخلیه ۱ گالن برساعت ، خاک بایستی دارای سرعت نفوذ نهایی ۵/۰ اینچ بر ساعت باشد تا قطر دایره تر شده در اطراف قطره چکاناز ۲ فوت تجاوز نکند .
معمولاً خاکهای شنی ، بویژه با لایه بندی افقی اندک ، برای آ بیاری قطره ای بسیار مناسب می باشند . اینگونه لایه بندی برای آبیاری قطره ای مفید است زیرا حرکت جانبی آب را افزایش داده و حجم بیشتری از خاک را مرطوب می سازد .
تجربه نشان داده است که خاکهای دارای بافت متوسط مناسب آبیاری قطره ای بوده ، اما برخی خاکهای بافت ریز روان آب تولید کرده اند.
۴- تجمع نمک
نمکها در سطح خاک تجمع یافته و خطر بالقوه ای برای گیاه فراهم می سازد زیرا بارانهای سبک املاح را به ناحیه ریشه گیاه منتقل می سازد . بنابراین ، وقتی بعد از دوره تجمع نمک باران می آید ، آبیاری بایستی طبق برنامه ادامه یابد تا به اندازه ۵ سانتی متر باران وارد خاک شود و نمکها را از ناحیه ریشه گیاه خارج سازد.
در خلال آبیاری قطره ای ، نمکها در زیر سطح خاک و پیرامون حجم خیس شده خاک با قطره جکان نیز تجمع می یابد . خشک شدن خاک بین آبیاریها موجب حرکت معکوس آب خاک و اتنقال نمک از پیرامون ناحیه خیس شده به طرف قطره چکان می گردد حرکت آب بایستی همیشه دور از قطره چکان باشد تا از صدمات ناشی از نمک جلوگیری شود
خطرات
اگر حوادث کنترل نشده ای موجب قطع آبیاری گردد ، به گیاه سریعاً صدمه وارد می شود . زیرا توان ریشه ها برای گرفتن آب و مواد غذائی به حجم نسبتاً کوچک خاک خیس شده محدود می گردد .
جوندگان لوله های فرعی پلی اتیلن را می جوند برای رفع این مشکل و کنترل جوندگان ، بایستی از لوله‌های فرعی از جنس پی وی سی استفاده کرد.
با شکستن خط لوله انتقال آب اصلی یا درست کار نکردن سیستم تصفیه ، مقداری مواد زاید وارد آب می‌شود . با بروز این گونه حوادث ، تعداد زیادی از قطره چگانها دچار گرفتگی میشوند که بایستی تعمیر یا تعویض گردند .
مطالب مفید دیگر :
لوله های پوش فیت – راهنمای کامل و کاربردی آبیاری قطره ای – آبیاری قطره ای و همه چیز درباره آن – چالش های آزمون دوام نوری پلاستیک ها در ایران – رگ مصنوعی پلیمری چگونه در ایران تولید شد؟