پلاستیک، قاتل خاموش زمین!

زمان مطالعه: ۶ دقیقه

پلاستیک، قاتل خاموش زمین!

پلاستیک ها موادی پلیمری هستند که از مولکول های بزرگ ، زنجیره های طویل و با پیوند های به ظاهر بی پایان تشکیل شده اند. این مواد به دو صورت طبیعی و مصنوعی یافت می گردند. دسته ی طبیعی این ترکیبات مانند ابریشم و لاستیک ها در طبیعت پایدار نمی باشد و نمی توانند آلودگی جدی ای برای طبیعت پدید آورند.اما امروزه مصرف کنندگان با انواع مختلف این ماده اعم از مصنوعی و طبیعی سر و کار دارند. نوع مصنوعی این دسته از پلاستیک ها در برابر تجزیه پذیری مقاومت می نمایند و می توانند سال های سال بدون تغییر در طبیعت به شکل اولیه ی خود باقی بمانند. بنابراین بیشتر آلودگی های به وجود آمده ناشی از نوع مصنوعی این مواد به حساب می آید.

با توجه به موارد مصرف پلاستیک، آنها را به پلاستیک های شهری و صنعتی طبقه بندی می کنند. زباله های صنعتی یکدست هستند که در طول تولید محصولات پلیمری ، بسته بندی و فرآوری تولید می شوند. زباله های شهری ضایعات ناهمگن هستند که شامل کیسه ها ، بسته بندی ، اسباب بازی ، سیم ، CD و بسیاری محصول دیگر می شوند.در سطح جهان روزانه حدود ۳۲ میلیارد تن زباله پلاستیکی تولید می شود که از این مقدار تنها ۶۵% آنها در محل های دفن زباله دفن می شوند.

آلودگی پلاستیکی چیست؟

در سال ۱۹۰۷ همراه با اختراع باکلیت انقلابی نو در تولید رزین های پلاستیکی و ساخت محصولات پلاستیکی به وجود آمد. اما تنها چند سال بعد کافی بود تا پلاستیک ها در اواخر قرن۲۰ ام به عنوان مقاوم ترین آلودگی در سراسر دنیا شناخته شوند و معایب آن برای همگان آشنا گردد. آلودگی های این ماده زمانی بیشتر آشکار گردید که پلاستیک ها به اشتباه توسط موجودات زنده به عنوان غذا مصرف گردیدند و علاوه بر ان سطوح انباشته ای از این مواد بر روی اقیانوس ها، جنگل ها و حتی کوه ها پدید آمد.

علاوه بر این ، بسیاری از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف و ظروف بسته بندی ، که تقریبا ۵۰ درصد از کل پلاستیک های تولید شده را تشکیل می دهند در اغلب موارد در طبیعت رها می شوند و هرگز به مراکز بازیافت و یا مراکز دفن زباله سپرده نمی شوند. عدم آگاهی دولت ها به مردم و یا عدم توجه به تفکیک و جداسازی زباله ها موجب گردیده تا روز به روز شاهد گسترش این آلودگی ها باشیم. پلاستیک های رها شده در طبیعت می توانند با کمک جریان آب و یا باد به سایر مناطق برده شوند و به سرعت سبب آلودگی مناطق وسیعی شوند.

در نتیجه مطالعات انجام گرفته هیچ کشور و یا گروه خاصی را مسئول این آلودگی ها نمی داند و به طور کلی دلیل و اثرات آلودگی با پلاستیک را می توان در سراسر دنیا مشاهده نمود.

میزان تولید پلاستیک در دنیا چه مقدار است؟

تولید پلاستیک در جهان چیزی بیش از ۱.۵ میلیون تن تا سال ۱۹۵۰ ، حدود ۲۷۵ میلیون تن تا سال ۲۰۱۰ و ۳۸۱ میلیون تن تا سال  2015 بوده است.بین ۴.۸ تا ۱۲.۷ میلیون تن پلاستیک نیز توسط کشور های نزدیک به اقیانوس به این مناطق وارد می گردد. نسبت به سایر مواد با کاربرد مشابه، مانند آلومینیوم، شیشه، کاغذ و… پلاستیک ها به دلیل نقطه ی ذوب بالا و سایر ویژگی های پیچیده دارای معایب و مشکلات بیشتری برای بازیافت و یا تجذیه پذیری می باشند.

آلودگی اقیانوسی چیست؟

در اقیانوس ها ، کیسه های پلاستیکی همانند طعمه ای برای ماهی ها هستند. ماهی ها ، پستانداران ، لاک پشت ها و حیوانات دریایی دیگر این پلاستیک ها را همراه با غذای خود مصرف می کنند. این زباله ها به پوشش داخلی معده و روده حیوانات دریایی آسیب می زند ، دستگاه گوارش را مسدود کرده و میزان تغذیه حیوانات را به حداقل می رساند. Moore در سال ۲۰۰۸ گزارش داد که ۲۶۷ گونه دریایی اعم از ماهی ها ، پستانداران ، بی مهرگان و … تحت تاثیراین زباله ها هستند.

موجودات دریایی در پلاستیک های شناور به دام می افتند که باعث ایجاد مشکل در حرکت آنها و درنتیجه غرق شدن می گردد. شواهد بسیاری از وجود قطعات کوچک در روده ماهی ها توسط محققان مختلف گزارش شده است.

همچینین با انتقال گونه های تهاجمی می تواند موجب تخریب زیست بوم گردد.

میکروارگانیسم ها و سایر دیاتوم ها بر روی این قطعات شروع به رشد کرده و باعث ایجاد رسوب های زیستی می شوند. این رسوب ها موجب سنگین تر شدن قطعه و غرق شدن آن در عمق دریا می شوند. وجود این زباله ها در کف دریا باعث ایجاد هیپوکسی خواهد شد که می تواند اکوسیستم دریایی ار به هم بریزد.

پیش بینی می شود حدود ۱۰ میلیون تن پلاستیک هر ساله وارد اقیانوس ها می شود.

این مواد چه خطراتی برای سلامت انسان می توانند به همراه داشته باشند؟

مصرف این مواد توسط جانداران دریایی که توسط انسان به عنوان غذا مصرف می شوند می تواند سبب ورود میکروپلاستیک ها به بدن آن ها شود. تأثیر مصرف انسان در خوردن ماهی حاوی پلاستیک تا حد زیادی ناشناخته است.اما در سال ۲۰۱۶ سازمان ایمنی و سلامت مواد غذایی اروپا هشدار های جدی ای در به خطر افتادن سلامتی انسان در اثر مصرف گوشت های حاوی میکروپلاستیک ها صادر نموده است.

از آنجایی که پلاستیک ها را از موادی مانند گاز ، طبیعی نفت ، سلولز و … (پلیمرها که عمده مواد تشکیل دهنده پلاستیک هستند را عموما از ترکیبات نفتی و هیدروکربنی تولید می کنند) تولید می کنند ، حضور آنها در محیط زیست می تواند مخرب و آسیب رسان باشد.

بیشترین زباله های پلاستیکی کدامند؟

بطری های نوشیدنی رایج ترین زباله های تولیدی می باشند. جالب است بدانید تنها ۴۸۰ بیلیون از این بطری ها در سال ۲۰۱۶ به فروش جهانی رسید و این به معنی فروش یک میلیون بطری در دقیقه به حساب می آید.

نکته ی جالب توجه این است که تنها ۱۱۰ بیلیون  از این بطری ها متعلق به غول بزرگ نوشیدنی کوکاکولا می باشد!

در این بین کمتر از ۵۰ درصد از این بطری ها برای بازیافت آماده می گردند و حدود ۷ درصد از آن به عنوان بطری مجددا مورد استفاده قرار می گیرند. و این به معنی رها شدن میلیون ها بطری به محیط زیست می باشد.

اکنون چاره چیست؟

با بازیافت مواد پلاستیکی میتوان درصدی از این مواد را به چرخه تولید باز گرداند و از رها شدن آنها در طبیعت جلو گیری کرد اما هنوز هم حجم زیادی از این مواد بازیافت نشده و در طبیعت رها میشوند! در ادامه به مراحل بازیافت پلاستیک خواهیم پرداخت.

بازیافت پلاستیک

بازیافت پلاستیک همانند بازیافت دیگر مواد مانند کاغذ نیست و باید انواع پلاستیکها را به صورت جداگانه بازیافت نمود. در فرایند بازیافت مواد پلاستیکی نوع آن که باید بازیافت شود باید مد نظر قرار گیرد. بدین ترتیب که هر نوع پلاستیک جدا از انواع دیگر بازیافت شود، در غیر این صورت فرایند بازیافت با اشکال روبه رو خواهد شد.

پلی اتیلن ها با هم، پلی پروپیلن ها با هم و پلی آمیدها با هم بازیافت می شوند، چرا که هنگام فرایند بازیافت مواد پلاستیکی را خرد سپس ذوب کرده و مجدداً مورد استفاده قرار می‌دهند بنابراین اگر ترکیبی از مواد پلاستیکی مختلف نظیر ظروف یک بار مصرف با انواع مختلف خرد و سپس ذوب شوند، با توجه به متفاوت بودن نقطه ذوب ترکیب ناهمگونی ایجاد می شود.

پلاستیک ها فرمول های مختلفی دارند و باید قبل از بازیافت برای تولید محصولات جدید منظم شوند. پلاستیک های مخلوط می توانند بازیافت شوند اما به ارزشمندی پلاستیک های مرتب شده نیستند زیرا خواص فیزیکی پلاستیک های بازیافت شده ممکن است متفاوت باشد. در واقع علت عدم امکان اصولی بازیافت پلاستیک ها تنوع آنها است.

هر روز صدها نوع پلاستیک مورد استفاده اولیه قرار می گیرند بسیاری از مواد پلاستیکی از نظر شیمیایی ناسازگارند و دارای این قابلیت نیستند که به سادگی ذوب شده و به مواد دیگری تبدیل شوند.
مرحله جداسازی بسیار اهمیت دارد و تا جایی که امکان دارد باید این جداسازی انجام شود حتی بر اساس رنگ و اگر این جداسازی هر چه بیشتر انجام پذیرد سود حاصله از بازیافت بیشتر میشود و پلاستیک بازیافت شده مرغوبتر است.

مراحل کلی بازیافت پلاستیک

به‌طور کلی ۳ روش برای بازیافت پلاستیک وجود دارد:
۱- بازیافت مکانیکی
۲- بازیافت شیمیایی
۳- بازیافت انرژی

روند بازیافت پلاستیک

مراحل بازیافت زیر برای عموم پلاستیکها صادق است ولی استثناعاتی هم وجود دارد مانند سبد که میتوان آنها را آسیاب نمود و پس از آسیاب بسته بندی و به مرحله گرانول سازی و حتی جهت تولید مجدد سبد ارسال کرد و یا پلاستیکهایی که از خط تولید کارخانجات می‌آید و تمیز است با پلاستیکهایی که از سطح شهر جمع‌آوری میشود متفاوت است.

مراحل بازیافت پلاستیک در مراکز بازیافت بشرح زیر است:
۱- قرار دادن ضایعات بر روی تسمه نقاله
۲- جداسازی بر اساس جنس پلاستیک
۳- جداسازی بر اساس رنگ
۴- جداسازی مواد دیگر ( فلز , چوب , شیشه و غیره)
۵- شستشوی اولیه (پیش شستشو)
۶- خورد کردن و آسیاب نمودن
۷- شستشو با آب سرد
۸- جداسازی در آب سرد بر اساس دانسیته

۹- شستشوی سایشی جهت از بین بردن اثر چسب و یا ذراتی که به سختی بر روی پلاستیکها چسبیده است.
۱۰- شستشو با آب گرم : این مرحله از شستشو برای همه مواد پلاستکی لازم نیست و برای برخی الزامی است به عنوان مثال جهت بازیافت PET حتما باید با آبگرم شستشو انجام پذیرد و برای موادی که چرب است نیز باید انجام پذیرد.
۱۱- آبگیری
۱۲- خشک کردن
۱۳- جداسازی لیبل ( این مرحله در برخی از خطها در ابتدای خط است.
۱۴- کندر (جهت نایلونها و مواد پلاستیکی سبک).
۱۵- تولید گرانول(این مرحله توسط اکسترودر انجام میپذیرد).

کلام آخر

پلاستیک گرچه در تولید محصولات بی شماری استفاده میشود که میتواند باعث رفاه بیشتر انسان در زندگی شود اما به همان اندازه که میتواند مفید باشد، به همان اندازه هم میتواند برای طبیعت زیان آور و تهدیدی جدی برای ادامه بقا بر روی زمین بشمار آید.

ما میتوانیم به نوبه خود با رعایت یکسری اصول و تغییر عادات روزمره مانند تفکیک زباله ها، استفاده از کیسه های خرید پارچه ای بجای کیسه های نایلونی یکبار مصرف، عدم رها سازی زباله در طبیعت، فرهنگ سازی درست با دعوت از دوستان و نزدیکان برای تغییر سبک زندگی و احترام به محیط زیست، انتقال این دانش به نسل های آینده و آگاه سازی کودکان از سنین پایین و…. هم محیط پیرامون خود را زیباتر کنیم و هم نسل های آینده را از عواقب این آلودگی مصون بداریم.

مطالب مفید دیگر :

انواع دستگاه جوش برای لوله پلی اتیلن – آبیاری قطره ای و همه چیز درباره آن – اتصالات پلی اتیلن الکتروفیوژن – لوازم آبیاری – کاربرد لوله های پلی اتیلن در ساختمان