راهنمای کامل و کاربردی آبیاری قطره ای

راهنمای کامل و کاربردی آبیاری قطره ای

این نوشته مرجع کامل و قاطع آبیاری قطره ای است و موضوعات زیر را تشریح می کند: اساس کار و نحوه ی عملکرد سیستم آبیاری قطره ای اجزا و تجهیزات سیستم آبیاری قطره ای هزینه ی سیستم آبیاری قطره ای و قیمت اجزای آن اصول طراحی آبیاری قطره ای آبیاری ثقلی آبیاری تیپ

آبیاری قطره ای چیست؟

به طور کلی روش های آبیاری به دو دسته ی آبیاری سنتی و آبیاری نوین یا همان تحت فشار تقسیم می شوند. آبیاری تحت فشار خود به دو دسته ی آبیاری بارانی و آبیاری موضعی تقسیم می شود که آبیاری موضعی خود انواع گوناگونی دارد که مهمترین آن روش آبیاری قطره ای است (البته در بسیاری از اوقات عبارت آبیاری قطره ای ممکن است معنای کلی تری بدهد و به جای آبیاری موضعی به کار رود).
مهمترین روش آبیاری موضعی روش آبیاری قطره ای است که در آن آب مورد نیاز گیاه توسط لوله تا پای گیاه رسانده می شود و مستقیما در اختیار گیاه قرار می گیرد.
از آن جا که در این روش آب در تمام مسیر خود درون لوله قرار دارد و مستقیم در پای گیاه ریخته می شود تلفات آب در این روش بسیار کم است. همچنین در این روش امکان تنظیم مقدار آب دهی و زمان آبیاری وجود دارد و بنابر این برای رشد گیاه و تولید محصول بیشتر شرایط مناسبتری نسبت به روش های دیگر آبیاری فراهم می شود.

طراحی سیستم آبیاری قطره ای

اگر می خواهید یک سیستم آبیاری قطره ای اجرا کنید قبل از این که بروید چند تا لوله و بست و قطره چکان و شیرآلات بخرید و دست به کار شوید، اصول طراحی این سیستم ها را مطالعه کنید و با ذهن باز و آگاهانه اقدام به پیاده سازی آبیاری قطره ای خود کنید. تجربیات متعددی در کشور وجود دارد از سیستم های آبیاری قطره ای که بدون رعایت اصول فنی اجرا شده اند و موجب هدر رفتن سرمایه شده اند و متاسفانه این موضوع در برخی مواقع به حساب خود سیستم آبیاری گذاشته شده است حال آن که آبیاری قطره ای در همه ی جهان به صورت گسترده استفاده می شود و می تواند مصرف آب و هزینه ها را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.

مزایا و معایب

آیا آبیاری قطره ای بهترین روش آبیاری است؟ خیر. پس بهترین روش چیست؟ هیچ روشی. همان طور که نمی توان یک دارو را به عنوان بهترین دارو انتخاب کرد و برای بیماری های مختلف داروهای مختلف مناسب است هر یک از روش های آبیاری نیز کاربرد خاص خود را دارند. اما واقعیت این است که آبیاری قطره ای در میان روش های نوین آبیاری از جایگاه ممتازی برخوردار است و به ویژه برای باغ ها و گیاهان با کاشت ردیفی بسیار کاربرد دارد.

محاسن

صرفه جوئی در مصرف آب و هزینه ها : سیستم های قطره ای به آب کمتری نسبت به سایر سیستم های رایج آبیاری نیاز دارند . مثلاً‌ در باغات با درختان جوان ، آبیاری سیستم قطره ای تنها نصف آبیاری بارانی آب مصرف می کند .
عملیات زراعی آسانتر: از آنجا که بیشتر سطح خاک هرگز با آبیاری قطره ای خیس نمی شود، رشد علف هرز کاهش می یابد.
امکان به کارگیری آب شور: خیس ماندن خاک بین آبیاری ها در اثر آبیاری مکرر، نمکهای موجود در محلول را رقیق تر نگه میدارد. به همین جهت می توان از آب با شوری بیشتر استفاده کرد.

معایب

گرفتگی :چون خروجی گسیلنده ها ریز هستند، ذرات کوچک ممکن است موجب گرفتگی آنها شوند.
شرایط خاک :بعضی خاکها دارای سرعت نفوذ نهایی کافی برای دریافت دبی تخلیه قطره چکانها نبوده و تولید روان آب یا مانداب می نمایند.
ذخیره ی آب کم در خاک : اگر حوادث کنترل نشده ای موجب قطع کامل آبیاری گردد حجم آب ذخیره در خاک زیاد نیست و فرصت گیاه برای استفاده از آب ذخیره شده در خاک کمتر است.

هزینه ی آبیاری قطره ای

هزینه ی تمام شده ی سیستم آبیاری قطره ای به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. مهمترین پارامتر نوع کشت است. مثلا در یک باغ پرتقال که فاصله ی درختان از هم زیاد است شما به لوله، اتصالات و گسیلنده های کمتری نیاز دارید تا زمانی که در یک گلخانه می خواهید صیفی جاتی مثل گوجه و خیار پرورش دهید که کوچکتر هستند و فاصله ی کمتری دارند و تراکم لوله ها در آن بیشتر است. نیاز آبی گیاه هم در قیمت تمام شده موثر است. هرچه نیاز آبی بیشتر باشد سایز لوله ها و تجهیرات بزرگتر خواهد بود.

عامل موثر دیگر منبع تامین آب است. اگر شما به آبی دسترسی دارید که فشار مناسبی دارد (مثلا از آب شهری استفاده می کنید) ممکن است نیاز به ایستگاه پمپاژ نداشته باشید و هزینه تان به مراتب کمتر شود. همچنین اگر کیفیت آب مناسب باشد هزینه ی تجهیزات فیلتراسیون کمتر می شود. علاوه بر این ها اتوماتیک یا دستی بودن سیستم هم اثر قابل توجهی بر قیمت دارد.

پس هزینه به عوامل مختلفی بستگی دارد اما یک مثال می زنم که حدود قیمت دستتان بیاید. یک باغ پرتقال یک هکتاری را در نظر بگیرید که در آن فاصله ی درختان از هم ۳ متر است و فشار آب دریافتی آن هم مناسب است و نیاز به ایستگاه پمپاژ مجزا ندارد. هزینه ی سیستم آبیاری قطره ای برای هر هکتار از این باغ در حدود ۶ تا ۷ میلیون تومان خواهد بود.

در این زمینه چهار نکته ی مهم وجود دارد:

قیمت سیستم آبیاری قطره ای برای باغ کمتر از کشت ردیفی گیاهان دیگر مثل صیفی جات است و اگر تراکم گیاه شما زیاد باشد سرمایه گذاری لازم متناسبا بیشتر می شود و تا دو – سه برابر این مبلغ نیز ممکن است افزایش یابد.
قیمت آبیاری قطره ای تقریبا به صورت خطی با مساحت کشت تغییر می کند. یعنی اگر دو هکتار زمین دارید تقریبا قیمت آن دو برابر یک هکتار می شود و نقش افزایش مقیاس در کاهش هزینه های آن پر رنگ نیست. (البته استثناهایی در این زمینه وجود دارد)
قیمت ها در بازار نوسان دارد و این قیمت تقریبی امروز است (فرورودین ۹۷) و فردا ممکن است قیمت کم یا زیاد شود.
آیا آبیاری قطره ای از لحاظ اقتصادی به صرفه است و هزینه ی سرمایه گذاری بر می گردد؟

پاسخ این سوال البته بستگی به شرایط هر پروژه متفاوت است اما اگر انتخاب و طراحی سیستم به درستی صورت گیرد این روش آبیاری برای درختان میوه و گیاهان گلخانه ای اقتصادی است اما برای غلات، گیاهان علوفه‌ای و سایر محصولاتی که قیمت آن پائین است صرف نمی‌کند.

آیا دولت تسهیلاتی در این زمینه پرداخت می کند؟

طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی معادل ۸۵ درصد از هزینه طرح‌های آبیاری قطره‌ای به صورت وام‌های بلا‌عوض به کشاورزان پرداخت می شود. 

آبیاری قطره ای ثقلی یا گرانشی

یکی از بهترین انواع آبیاری قطره ای نوع ثقلی یا گرانشی آن است. در این روش از پمپ استفاده نشده و مخزن آب در ارتفاع قرار داده می شود و فشار لازم برای جریان آب درون لوله ها از این که مخزن آب در ارتفاع بالاتری است تامین می شود. این روش یکی از کم هزینه ترین و بهترین روش های آبیاری قطره ای است و مزایای بسیاری دارد. از جمله این که:
سرمایه گذاری اولیه در آن کم است
مشکل گرفتگی قطره چکان ها تا حد زیادی بر طرف می شود ( به علت افزایش قابل توجه قطر گسیلنده یا همان قطره چکان)
مصرف برق ندارد
عمر تجهیزات سیستم بیشتر است
نصب و بهره برداری ساده تر و آسان تر است
آبیاری ثقلی برای باغ ها و زمین های کوچک بسیار مناسب است و عملکرد و صرفه ی اقتصادی خوبی دارد اما استفاده از آن در زمین های وسیع به علت عدم یکنواختی جریان آب توصیه نمی شود.

نوار آبیاری قطره‌ای یا تیپ

تیپ یا نوار آبیاری قطره‌ای نواری نازک است که برای آبیاری موضعی استفاده می‌شود و بیشتر برای گیاهان ردیفی از جمله پنبه و چغندر مناسب است.
نوار های آبیاری قطره ای معمولا از جنس پلی اتیلن بوده و به صورت حلقه شده به فروش می‌رسند و دارای انواع یک، دو و سه ساله هستند. از نظر منافذ پاشش آب، نوارهای آبیاری به دو دسته ی نوارهای درزدار (زیپی) و نوارهای پلاک دار تقسیم می شوند.
مهمترین مزایای نوار آبیاری این است که در فشار کم کار می کند و همچنین در مزارع دارای پستی و بلندی نیز قابل استفاده است. مهمترین عیب این نوار ها عمر کم آن ها و نیاز به تعویض دوره ای است.

مطالب مفید دیگر :

لوله های پوش فیت – مقایسه لوله های پلی اتیلن و لوله های فولادی – رگ مصنوعی پلیمری چگونه در ایران تولید شد؟ – چه نوع آبیاری را برای زمین خود انتخاب کنیم؟ – نگاهی به اوضاع پیش روی پتروشیمی در ایران