تکنیک های زمانبندی کردن آبیاری
تعیین دقیق زمان آبیاری فرآیندی پیچیده و وقت گیر است و نیاز به یادگیری تکنیک‌های آبیاری دارد. این روش نیازمند سرمایه گذاری نسبتا بالایی در تجهیزات، سوخت، نگهداری، تعمیر و هزینه کارکنان است؛ هرچند این روش تاثیر زیادی در افزایش درآمد خالص مزرعه دارد. جهت زمانبندی آبیاری به منظور استفاده بهینه از آب و بهبود تولید، بهتر است که به طور متناوب رطوبت خاک در سراسر محدوده ریشه گیاه در حال رشد تعیین شود. برخی از روش ها برای زمانبندی آبیاری گسترش یافته و با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته است. در مقایسه با سرمایه گذاری روی تجهیزات آبیاری، روش های زمانبندی کردن آبیاری نسبتا ارزان است. اگراستفاده از روش های زمانبندی آبیاری به درستی انجام شود و با افزایش تجربه پرورش دهنده همراه باشد.
استفاده از تکنیک‌های زمانبندی آبیاری می تواند منجر به موفقیت بیشتر کشاورز و محصول بارورتر شود.
روش تعادل آب water balance
هدف از این روش، بدست آوردن تعادل بین آب ورودی و آب خروجی به خاک است تا آب مورد نیاز برای گیاه حفظ شود. آب ورودی (input) شامل ورود آب به هر شکلی حتی به صورت باران یا آبیاری است. آب خروجی نیز شامل هر گونه خروج آب از بستر زمین است. حذف آب معمولا به شکل تبخیر (تعرق) نام برده می‌شود. تبخیر معمولا در هر اینچ خاک معادل ۲.۵۴ سانتی‌متر طی روز بیان می‌شود.
این عمل شامل حذف آب توسط گیاه یا همان تعرق و از دست دادن آب به شکل تبخیر است. برای استفاده از دو نوع حذف آب (تبخیر و تعرق) دانستن نوع خاک و ظرفیت آن برای حفظ آب لازم است.
همچنین لازم است شما منطقه ی مورد نظر خود برای مدیریت را تعیین کنید. این منطقه می تواند با توجه به عمق ریشه کنی موثر گیاه متفاوت باشد. معمولا ۲۴ اینچ بیشترین منطقه ای است که می توان با آبیاری در جنوبی ترین نقطه خاک آن را مدیریت کرد. بهتر است فقط درصدی از کل آب یعنی چیزی در حدود ۵۰ درصد آب را مدیریت کنید. وقتی که رطوبت خاک به صفر برسد، وقت مناسبی برای آبیاری است. میزان مناسب آبیاری به نوع خاک بستگی دارد، اما این مقدار معمولا همان مقدار ۵۰ درصد محاسبه شده در ابتدا، به اضافه مقدار محاسبه شده برای کارایی کمتر از ۱۰۰ درصد است.
اندازه گیری رطوبت خاک
دستگاه های زیادی برای نظارت و اندازه گیری رطوبت خاک وجود دارد. بهترین ابزارها برای سنجش رطوبت خاک کشش سنج (tensiometers)، رطوبت سنج (moisture blocks) و بسیاری از ابزارهای الکترونیکی پروب خاک است. روشن است که هزینه دستگاه عاملی تعیین کننده است؛ درنتیجه، اطمینان از در نظر گرفتن تمام آب های ورودی بسیار مهم است.
هدف تمام روش ها تعیین زمان آبیاری مناسب برای پیشگیری از استرس آب برای گیاه است. و اینکه چه میزان آب برای مرطوب کردن دوباره خاک نیاز است. آب مورد نیاز گیاه از طریق محاسبه مقدار کل تبخیر روزانه و عوامل زراعی انجام می شود. وقتی که آب مورد نیاز گیاه از آب ذخیره شده کم شود زمان محاسبه فاصله زمانی آبیاری می رسد.
فضاهای مناسب برای قرار دادن دستگاه های سنجش رطوبت در خاک
مکان مناسب جهت بررسی مقدار رطوبت خاک عمدتا مکانی است که بیشتر مشخصه های شرایط منطقه مورد بررسی را دارا باشد، اعم از مقدار بارش، میزان رطوبت خاک و جنس خاک. خاک های دارای تنوع جنس نیز جای مناسبی برای قرار دادن دستگاه های رطوبت سنج است. نقاط گوناگونی مورد آزمایش قرار می گیرد و خاک هر نقطه به طور جداگانه آنالیز می شود. با در نظر گرفتن نوع خاک و میزان عمق ریشه گیاهان می توان فهمید که بیش از یک سنسور مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
دستگاه رطوبت سنج برای گیاهانی که دارای ریشه هایی به عمق عمق ۳۰ سانتیمتری و ۶۰ سانتیمتری (از جمله درختان میوه) هستند، مورد استفاده قرار می گیرد. تانسیومترها و واترمارک ها در دو عمق مختلف برای کنترل بهتر میزان رطوبت خاک نصب می شوند. گیاهانی که دارای ریشه هایی به عمق بالاتر از ۲ فوت هستند رطوبت سنج باید در محدوده عمق ۴/۱ تا ۳/۲ عمق ریشه آزمایش شود؛ در حالی که دو رطوبت سنج، یکی در عمق حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی متر و دیگری در فاصله ۳/۲ عمق ریشه نصب شوند.
تخمین آب مورد نیاز گیاه
جهت بررسی رطوبت خاک قبل از آبیاری از مقدار دقیق و حداکثر مقدار قابل قبول آب خروجی خاک (allowable depletion figures) از راه حفر سوراخی در خاک و مشاهده خاک اطمینان حاصل کنید. اگر خاک همچنان مرطوب است ۱۰ میلیمتر به مقدار آب خروجی اضافه کنید. اگر خاک خیلی خشک است ۱۰ میلیمتر مقدار آن را کاهش دهید. این فرآیند را تا رسیدن به میزان مناسب آبیاری ادامه دهید. ذخیره آب درخاک باید نسبت به مصرف آب توسط گیاه در تعادل باشد. استفاده گیاه از آب تحت تاثیر دو عامل قرار دارد: سطح برگ گیاه و تبخیر روزانه. برای محاسبه مصرف آب گیاه، عامل زراعی (crop factor) در تبخیر روزانه یا هفتگی کل ضرب می‌شود:
Daily crop water use (mm) = crop factor × daily evaporation (mm)
crop factor برای محاسبه میزان مصرف آب استفاده می‌شود که بین زمانهای سال و مرحله رشد گیاه متغییر است.
تخمین فاصله آبیاری
برای محاسبه فاصله زمان آبیاری باید مصرف روزانه آب را از مقدار قابل قبول خروج آب برای هر نوع خاک متفاوت کم کنیم. این مقدار آب باقی مانده در خاک در انتهای روز است. زمانی که مقدار قابل قبول خروج آب در خاک به صفر می‌رسد نشان دهنده زمان بعدی آبیاری است. برای محاسبه زمان آبیاری شما باید مقدار تبخیر روزانه را ثبت کنید و همچنین مقدار آب مصرفی گیاه را در نظر بگیرید. این روش زمانبندی آبیاری نسبتا ساده است. وقتی که روش زمانبندی آبیاری به درستی انجام شود باعث افزایش محصول از طریق جلوگیری از استرس غرق آبی شدن و خشکی زمین می‌شود. به علاوه زمانبندی آبیاری در کاهش سطح ایستای آب و به حداقل رساندن زوال ساختاری آن کمک می کند.
جمع بندی :
هدف این مقاله بررسی و برنامه ریزی تکنیک های زمان های آبیاری است. تمام گیاهان برای رشد نیاز به آب دارند. زمانیکه گیاهان تحت استرس آبی قرار دارند منافذ تنفسی خود در سطح برگ را می بندند و در نتیجه فرآیند فتوسنتز به خوبی انجام نمی شود. رشد مناسب گیاه زمانی صورت می گیرد که گیاهان تعادل مناسبی بین آب و هوا در مناطق ریشه وجود داشته باشد. بعضی از مراحل رشد گیاه به ویژه به استرس رطوبت حساس هستند.
مطالب مفید دیگر :
سیستم‌های آبیاری آبپاش چگونه کار می‌کنند؟ – روش‌های آبیاری بام سبز یا روف گاردن – آبیاری قطره ای چه محاسن و معایبی دارد! – چالش های آزمون دوام نوری پلاستیک ها در ایران – انواع لوله پلی اتیلن آبیاری