زهکشی و کاربرد لوله پلی اتیلن در زهکشی
زهکشی چیست؟
خارج کردن آب اضافی زیرزمینی، سطحی و رواناب از یک سازه یا از یک منطقه توسط نیروی ثقل یا پمپاژ به منظور جلوگیری کردن از مزاحمت این آب اضافی یا جلوگیری از زیان ناشی از آن را زهکشی گویند.
تعریف فائو از زهکشی، خارج ساختن آب و نمک‌های قابل حل از سطح و زیر سطح مزرعه به منظور تسهیل رشد گیاه است.
زهکشی در گذشته
زهکشی کشاورزی، بنا به عقیده سازمان خواربار و کشاورزی جهانی، نه هزار سال پیش در بین‌النهرین آغاز شد. در آن زمان لوله زهکش به کار برده نمی‌شد بلکه به احتمال زیاد از سنگ و سنگ‌ریزه و شاخ و برگ گیاهان استفاده میشد. اولین لوله‌های زهکشی حدود چهار هزار سال قدمت دارند. در اروپا، اولین زهکشی زیرزمینی حدود دو هزار سال پیش نصب شده‌است.در کتابی که در حدود سه هزار سال پیش در چین نوشته شده، نقشه‌هایی از سیستم زهکشی مشاهده می‌شود. هرودت، در حدود ۲۴۰۰ سال قبل، اشاره‌هایی به کاربرد زهکشی در درّه نیل دارد.
زهکشی مدتی در جهان به فراموشی سپرده شد تا اینکه در ۱۵۴۴ در انگلستان دوباره رونق یافت. در آمریکا زهکشی لوله‌ای در دو سده پیش آغاز شد.
زهکشی امروزی
زهکشی زیرزمینی به شیوه امروزی اولین بار در سال ۱۸۱۰ میلادی در انگلستان به کار گرفته شد و به تدریج به سایر نقاط اروپا رواج پیدا کرد. زهکشی در اوایل دهه ۱۹۶۰، با پیدایش لوله پلاستیکی با دیواره صاف و نازک، سپس با ابداع لوله‌های کنگره‌دار،پیشرفت زیادی پیدا کرد. در حوالی سال ۱۹۷۰ استفاده از ماشین‌های زهکشی آغاز شد و شتاب بیشتری به توسعه زهکشی زیرزمینی داد. کاربرد فرستنده و گیرنده‌های لیزری، دقت در کنترل نصب زهکش‌ها را افزایش داد.
زهکشی در ایران
احداث اولین شبکه‌های نوین آبیاری و زهکشی در دهه ۱۳۱۰ در جنوب کشور انجام شد و اولین زهکش روباز با استفاده از ماشین در حوالی سال ۱۳۳۵ در شاوور خوزستان ساخته شد. در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ اولین شبکه زهکشی زیرزمینی با استفاده از لوله‌های سفالی در دانشکده کشاورزی دانشگاه جندی شاپور واقع در ملّاثانی (رامین) اهواز در وسعتی حدود ۵۰۰ هکتار با نیروی کارگری به اجرا در آمد. در همین سال‌ها بود که اولین ماشین زهکشی وارد کشور شد. اولین طرح بزرگ زهکشی به وسعت ۱۱۰۰۰ هکتار در هفت تپه به اجرا درآمد. سپس زهکشی اراضی شرکت کشت و صنعت کارون و همزمان با آن زهکشی اراضی آبخور سد وشمگیر در گرگان آغاز شد. دشت‌های مغان، دالکی در بوشهر، زابل، میان‌آب، بهبهان، طرح‌های هفت‌گانه توسعه نیشکر در خوزستان از جمله طرح‌های بزرگ دیگری هستند که اجرای آنها به پایان رسیده است.
انواع لوله پلی اتیلن در زهکشی
لوله‌های پلی اتیلن در زهکشی طراحی‌های متفاوتی دارند. یکی از انواع آن ها به لوله‌های آب با دیواره محکم معروف است (Solid Wall Surface Water Pipes) که دیواره یک دست و کاملا بدون درز و خلل و فرجی دارد، نوع دیگراین لوله ها، لوله سوراخ‌دار یا مشبک نامیده می شود (Perforated Pipe) که روی دیواره آن سوراخ‌های ریزی تعبیه شده است. نوعی دیگر از لوله زهکشی، لوله دارای دیواره چین خورده (Twinwall Pipe) است. لازم به ذکر است که برای استفاده از لوله های پلی اتیلن در زهکشی بیشتر از نوع دو جداره استفاده می‌شوند. زیرا این لوله‌ها استحکام بیشتری دارند و تبخیر آب هم در آنها کمتر است. امکان نشت آب نیز به علت دو جداره بودن خیلی کم است و به سرما و گرما مقاوم هستند.
مزایای لوله پلی اتیلن در زهکشی نسبت به انواع دیگر لوله‌ها
عمر مفید طولانی آنها نسبت به لوله‌های سیمانی یا سفالی
وزن کم و حمل و نقل آسان
سهولت و سرعت بسیار بالا در نصب و کارگذاری لوله
مقاومت در مقابل املاح شیمیایی آب و خاک
قابلیت انعطاف پذیری
داشتن منافذ ورودی‌های یکنواخت
به کار گیری پلی اتیلن احتمال انسداد در سوراخ‌ها و همچنین Rigid را بسیار کم می کند به این دلیل که تغییرات طول و عرض سوراخ‌ها در لوله‌های زهکش پلی اتیلن بسیار کمتر از سایر لوله‌های پلیمری سوراخ‌دار می‌باشد. به همین دلیل لوله‌های سوراخ‌دار پلی اتیلن در دنیا به عنوان پر‌مصرف‌ترین لوله پلیمری در بخش زهکش می‌باشد.
کاربرد لوله پلی اتیلن در زهکشی
یکی از مهمترین کاربردهای لوله پلی اتیلن در زهکشی در اراضی کشاورزی جهت خارج کردن آب اضافی حاصل از آبیاری یا بارندگی می‌باشد که به منظور ایجاد توازنی مناسب بین آب و اکسیژن خاک از یک سیستم زهکش زیر زمینی استفاده می‌شود.
در نتیجه استفاده از یک سیستم زهکش زیر زمینی، توازن خوبی بین آب و اکسیژن خاک ایجاد می شود.
این عمل باعث بهبود رشد گیاه و در نتیجه افزایش تولید محصول می‌شود. درزمین های کشاورزی که به دلایل گوناگون خاک آنها شور یا قلیایی شده است، پس از انجام آبشویی نیاز به خارج کردن آب حاوی املاح مضر برای خاک و گیاه می‌باشد که با لوله‌های زهکش مشبک انجام می‌شود.
جهت خارج کردن سریع آب باران یا آب آبیاری در زمین‌های ورزشی یا تفریحی زهکشی بهترین روش می‌باشد که با این عمل از آسیب دیدن این زمین‌ها جلوگیری شده و امکان استفاده بیشتر و بهتر از آن زمین‌ها فراهم می‌شود و چه بهتر است که برای اینکار در راستای مصرف بهینه آب و مقاومت و مزایای لوله پلی اتیلن، از لوله‌های پلی اتیلن در زهکشی استفاده کنند.
اطراف ساختمان‌ها، پل‌ها، جاده‌ها آب زیاد در یک مدت کوتاه می‌تواند حالت بسیار خطرناکی را در اطراف یک ساختمان و یا پل ایجاد کند. در جاده‌ها مهمترین عامل تخریب سطح جاده وجود آب اضافه حاصل از بارندگی یا آب زیر سطحی می‌باشد که عمدتاً در زمستان باعث یخ‌زدگی سطح جاده می‌شود. این یخ زدن جدا از به وجود آوردن حوادث گوناگون، عامل مهمی در تخریب سطح جاده می‌باشد.
لوله پلی اتیلن در دنیای امروز
امروزه لوله‌های پلی اتیلن به جایگاه خوبی در کاربردهای تحت فشاررسیده اند. محصولات پلی اتیلن توانسته‌اند با بهبود خواص و ویژگی‌های منحصر به فرد جایگزین مناسبی برای انواع لوله‌ها از قبیل لوله‌های فلزی، PVC، GRP و چدنی باشند. یکی ازمهم ترین مزایای منحصر به فرد این دسته از لوله‌ها، توان تولید محصول متناسب با خواسته‌های مشتریان است.
لوله‌های پلی اتلین سبک، لوله‌های پلی اتیلن سنگین و حلقه‌های آبیاری از جمله محصولات شرکت پلی تهران با استانداردهای مشخص هستند که در زمینه شبکه‌های آبرسانی شهری و روستایی، شبکه‌های فاضلاب شهری و روستایی، شبکه‌های گازرسانی، شبکه‌های زهکشی ، سیستم‌های مایعات و فاضلاب صنعتی، شبکه‌های آبیاری تحت‌فشار (قطره‌ای و بارانی)، سیستم‌های آبیاری متحرک، پوشش کابل‌های مخابراتی و فیبر نوری، پوشش کابل‌های برق، پوشش لوله‌های فلزی و استفاده به عنوان کانال تهویه کاربرد دارند.
آب به عنوان یک ماده حیات بخش درهر جایی که انسان زندگی کند مورد نیاز است. اما زیاد بودن یا ماندن بیش از حد در خلل و فرج خاک باعث به وجود آمدن حالت ماندآبی می‌شود. یک سیستم زهکشی کارآمد و قابل اطمینان مانند استفاده از انواع لوله‌های پلی اتیلن در زهکشی به حفظ امنیت جاده‌ها، معابر، پارکینگها و دیگر سطوح شهری کمک فراوانی می‌کند و همچنین شبکه زهکشی مناسب به مدیریت آب‌های باران و آب‌های زیر سطحی در معابر شهری و زمین‌های کشاورزی می‌انجامد و تضمینی برای استفاده بهینه از منابع آبی و محیط زیست خواهد بود.
مطالب مفید دیگر :
ویژگی های لوله مناسب برای سیستم آبرسانی منازل – اتصالات پلی اتیلن جوشی – لوله فلکسیبل چیست و انواع آن کدام است؟ – انواع لوله پلی اتیلن آبیاری – مزایای استفاده از لوله‌های پلی اتیلن نسبت به لوله‌های فولادی ( کربن استیل)