چگونه گرفتگی قطره چکان ها را برطرف کنیم
با اجرای سیستم آبیاری قطره ای بهترین تصمیم را برای افزایش محصول گرفته‌اید. اما اگر در خصوص نگهداری این سیستم آبیاری اطلاعاتی نداشته باشید، دیر یا زود با مشکلاتی روبروخواهیدشد در ادامه راه حل تعدادی از آن ها را عنوان می کنیم.
چرا کیفیت آب در گرفتگی خطوط آبیاری قطره ای موثر است ؟
کیفیت آب در آبیاری از این رو مهم است که مواد معلق و محلول در منبع آب کشاورزی و آبیاری در گرفتگی‌های خطوط لوله و قطره‌چکان‌ها به طورمستقیم تاثیردارند. مساله گرفتگی در سیستم آبیاری قطره ای فرآیندی کند و مداوم است که عموما چند دلیل به صورت همزمان منجر به بوجود آمدن این مشکل می‌شود. هر چه علت گرفتگی در منبع آب کشاورزی بیشتر باشد، احتمال گرفتگی در خطوط و قطره‌چکان ها بیشتر شده و آب از نظر آبیاری، بی کیفیت‌تر محسوب می‌شود.
متخصصان کیفیت آب در آبیاری و ارتباط آن با گرفتگی خطوط انتقال آب را در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌کنند:
۱ – عوامل فیزیکی:مواد غیر آلی مثل شن و ماسه(۵۰ تا ۲۵۰ میکرو متر),سیلت(۲تا ۵۰ میکرومتر) و رس(کمتر از ۲ میکرومتر)و…
۲ – مواد آلی(بیولوژیکی):جلبک ها حلزون ها باکتری ها و …
۳ – مواد معدنی و شیمیایی:کاتیون های فلزات سنگین (مثل کلسیم منیزیم و آهن)و آنیون های کربنات,هیدروکسید,سیلیکات و سولفید.
قدم اول در گرفتگی قطره چکان ها، شناسایی علت گرفتگی در منبع آب کشاورزی و تشخیص میزان سازگاری کیفیت آب آبیاری موجود با سیستم آبیاری قطرهای است.
برای این منظور می‌توان آب را مورد آزمایش قرار داد و برحسب نتایج به دست آمده از علت گرفتگی، پتانسیل گرفتگی سیستم را پیش‌بینی کرد.
علت فیزیکی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها :
آب‌های سطحی دارای عوامل مسدود کننده فیزیکی و بیولوژیکی بیشتری نسبت به آب‌های زیرسطحی هستند. آب‌هایی که از سد‌ها خارج می‌شوند، علاوه بر شن و ماسه شامل جلبک و عوامل بیولوژیکی نیز می‌باشند. رایج ترین علت گرفتگی فیزیکی قطره‌چکان‌ها، ذرات شن و ماسه بوده که اغلب در آب‌های سطحی یافت می‌شوند. نازل قطره‌چکان‌ها در سیستم آبیاری قطرهای، باریک‌ترین مسیر در کل جریان محسوب می‌شوند، بنابراین بطور طبیعی احتمال گرفتگی در این منافذ بیشتر است. این مواد معلق منجر به گرفتگی در خطوط انتقال آب و قطره‌چکان‌ها شده، در نتیجه سیستم توان برطرف کردن نیاز آبی و آبیاری محصول را خواهد داشت.
این نکته قابل اهمیت است که فشار عملیاتی سیستم‌ها نقش مهمی در گرفتگی قطره‌چکان‌ها و یا خطوط انتقال آب در سیستم آبیاری قطرهای دارد. در فشارهایی پائین‌تر از فشار مجاز و عملیاتی به دلیل کاهش دبی خروجی، ته‌نشینی مواد جامد و معلق پتانسیل گرفتگی را بالا می‌برد. در شرایطی که فشار داخل سیستم کمتر از سطح فشار مجاز باشد، اثربخشی عملیات شستشو نیز کاهش پیدا می‌کند.
یکی دیگر از فاکتورهای گرفتگی فیزیکی، مواد جامد و پلاستیکی از جمله پلیسه‌های بجا مانده از نصب و تعمیرات سیستم آبیاری است که می‌تواند سبب بروز مشکل در فرآیند آبیاری شود.
علت شیمیایی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها :
گرفتگی‌های شیمیائی ناشی از واکنش‌های شیمیائی است که در آب مورد استفاده در آبیاری صورت می‌گیرد. هنگامی که مواد شیمیایی مثل کود به منبع آب اضافه می‌شود، خصوصیات آب دچارتغییرشده و منجر به تشکیل رسوب می شود.برخی از رسوبات متداول که باعث گرفتگی خطوط انتقال آب و قطره‌چکان‌ها می‌شوند عبارتند از کربنات کلسیم و منیزیم، آهن، سولفید منیزیم و اکسیدهای آهن و منیزیم و… .
اگر غلظت کلسیم و منیزیم از ۵۰ PPM و PH بالاتر از ۶ (آب سخت) باشد، موجب رسوب این عناصر و ایجاد گرفتگی خواهد شد. در حقیقت آبی که حاوی مقادیر بالایی از این عناصر و همچنین دارای PH بالای ۶ باشد پتانسیل گرفتگی خطوط آبیاری قطرهای را افزایش می‌دهد. افزودن کودها و مواد مغذی به آب آبیاری نیز می‌تواند به دلیل فعل و انفعالات شیمیایی و غلظت بالای مواد معدنی بر پتانسیل گرفتگی قطره‌چکان‌ها و خطوط انتقال آب موثر باشد. بنابراین توصیه می‌کنیم قبل از عملیات کود‌دهی، حتما این ترکیبات را تست کنید.
قطره‌چکان‌های نیمه مسدود توان برآورده کردن نیاز آبی گیاه را ندارند. بنابراین شستشو و اسیدشویی این خطوط و قطره‌چکان‌ها امری لازم و ضروری است.
علت بیولوژیکی و آلی گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها :
منابع آلاینده‌های بیولوژیکی یا آلی، شامل جلبک‌ها و گیاهان و حیوانات آبزی، لجن‌های باکتریایی، روغن‌ها و روان‌کننده‌ها، کودها، علف‌کش‌ها، سموم دفع آفات و تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهان و سایر ترکیبات آلی می‌باشند. گرفتگی‌های بیولوژیکی بیشتر در مواردی که آهن یا سولفید هیدروژن در آب موجود باشد دیده می‌شوند. در این مدل از گرفتگی جز اصلی کربن بوده که منبع اصلی تغذیه باکتری‌ها است.
مخرب‌ترین اثر جلبک‌ها تشکیل یک ماتریس ژلاتینی در لوله‌های انتقال آب و قطره چکان‌ها است که بعنوان پایه‌ای برای رشد باکتری محسوب می‌شود. آزمایشات متعدد نشان می‌دهد که رایج‌ترین باکتری‌های مسدود کننده، باکتری‌های اکسید‌کننده سولفید هستند که در صورت وجود سولفید و اکسیژن در آب ایجاد می‌شوند.
عوامل گرفتگی و درجه حساسیت گرفتگی سیستم آبیاری قطرهای نسبت به هر شاخص
| زیاد | متوسط | کم | عوامل گرفتگی |
| ۸< | ۷-۸ | ۷> | PH |
| ۱.۵< | ۱.۵ – ۰.۲ | ۰.۲> | آهن (میلیگرم در لیتر) |
| ۱.۵< | ۱.۵ – ۰.۱ | ۰.۱> | منگنز (میلیگرم در لیتر) |
| ۲< | ۲ – ۰.۲ | ۰.۲> | سولفید هیدروژن (میلی گرم در لیتر) |
| ۲۰۰۰< | ۵۰۰-۲۰۰۰ | ۵۰۰> | مجموع جامدات حل شده (میلیگرم در لیتر) |
| ۱۰۰< | ۵۰-۱۰۰ | ۵۰> | مواد جامد معلق(میلیگرم در لیتر) |
| ۵۰۰۰۰< | ۱۰۰۰۰-۵۰۰۰۰ | ۱۰۰۰۰> | درجه حساسیت گرفتگی |
بیشتر سیستم‌های آبیاری باید با استفاده از نوعی تصفیه کننده‌های شیمیائی تمیز شوند تا مهمترین جز سیستم آبیاری قطرهای، یعنی قطره‌چکان‌ها به درستی عمل کرده و دچار گرفتگی نشوند. برای انجام عمل شستشو، چندین ماده شیمیایی تمیز کننده خطوط سیستم آبیاری وجود دارد. در صورت بروز گرفتگی در سیستم آبیاری، عملیات شستشو باید هرچه سریعترآغاز شده تا از بروز خسارت به کل سیستم و در نهایت به محصول جلوگیری شود. مواد مورد نیاز برای شستشوی خطوط آبیاری قطرهای و قطره‌چکان‌ها به نوع گرفتگی آنها بستگی داشته تا بتوان از این طریق دبی خروجی از قطره چکان‌ها را حفظ کرد.
شستشوی اسیدی خطوط لوله و قطره چکان‌ها
اسید هیدروکلریک، اسید سولفوریک، اسید نیتریک و فسفریک، عموما برای حل رسوبات آهکی (کربنات کلسیم) و کلسیم و همچنین باقیمانده‌های کود و مواد مغذی در شرایط PH بالا استفاده می‌شوند. همچنین برای برطرف کردن برخی گرفتگی‌ها نیز ممکن است از اکسیدهای آهن استفاده شود. این‌گونه درمان‌های اسیدی در برابر جلبک‌ها و سایر مشکلاتی که بر اثر مواد آلی بوجود می‌آیند موثر نیستند. در استفاده از این روش نکات ایمنی را با دقت بیشتری رعایت کنید، چرا که در صورت برخورد با اسید احتمال سوختگی وجود دارد.
شستشوی پراکسید خطوط لوله و قطره چکان ها
پراکسید هیدروژن یک ماده اکسید کننده قوی است. این ماده بسیار واکنش‌پذیر بوده و با آزاد کردن اکسیژن، سبب اکسید شدن مواد آلی می‌شود. پراکسید هیدروژن می‌تواند برای برطرف کردن انسداد حاصل از لجن‌های بیولوژیکی و باکتری‌های آلی موثر و مفید باشد. این در حالی است که تاثیر این مواد بر عوامل مسدود کننده معدنی چندان مناسب نیست. دقت داشته باشید که در استفاده از این مواد نکات ایمنی را رعایت کنید. تماس مستقیم بین پراکسید هیدروژن و کودها، با سایر محصولات شیمیایی می‌تواند یک واکنش حرارتی ایجاد کرده و منجر به انفجار در مخازن شود.
شستشوی کلر خطوط لوله و قطره چکان ها
از کلر برای اکسید کردن مواد آلی و از بین بردن جلبک‌ها در سیستم آبیاری استفاده می‌شود. کلر ماده‌ای سمی و خطرناک است، بنابراین توجه داشته باشید که پس از استفاده از کلر و ترکیب شدن با مواد آلی و گندزدا، امکان تولید ترکیبات سرطان‌زایی از قبیل: تری‌کلرومتان وجود دارد. کلر برای زندگی حیوانات و گیاهان مضر است و باید با احتیاط زیادی مصرف شود.
نکاتی در خصوص گرفتگی سیستم آبیاری قطره ای و قطره چکان ها
– برای شستشوی خاک می‌توان در پاییز تزریق اسید داشت تا نمک‌ها حل شده و پس از آن با آبیاری غرقابی آبشویی شود. در فصل بهار نیز تا پایان اردیبهشت ماه می‌توان برای بالا بردن جذب عناصر، تزریق اسید را ادامه داد.
– استفاده از اسید باید در زمان هایی انجام شود که هوا خنک و یا معتدل می باشد، چرا که استفاده از اسید باعث حل شدن نمک‌های خاک شده و شوری خاک را افزایش می‌دهد.
– توجه داشته باشید استفاده از اسید و تزریق آن یک کار تخصصی بوده و برای اولین بار حتما از یک کارشناس با تجربه در این زمینه کمک بگیرید.
– بهتر است ورود اسید به داخل سیستم کنترل مرکزی، در آخرین نقطه یعنی حتی پس از فیلترها انجام شود تا با قطعات فلزی روبرو نشود.
– تزریق اسید باید حداقل یک ساعت پس از شروع آبیاری شروع شده و دو ساعت قبل از اتمام آبیاری به پایان رسد.
– منبع آب آبیاری خود را بررسی و آزمایش کرده تا مهمترین دلیل گرفتگی سیستم را شناسائی کنید.
– برنامه اسیدشویی را فرا گرفته و به صورت اصولی آن را انجام دهید.
– سیستم (ایستگاه) فیلتراسیون مناسب را برای سیستم آبیاری خود در نظر گیرید.
– به یاد داشته باشید که در روش اسیدشویی حتما اسید باید به آب اضافه شود نه بالعکس.
– آب مصرفی را همواره و به صورت منظم بررسی کنید.
مطالب مفید دیگر :
چالش های آزمون دوام نوری پلاستیک ها در ایران – براورد هزینه احداث گلخانه ۱۰۰۰ متری – مزایا و معایب سیستم‌های آبیاری قطرهای زیرزمینی – دستور العمل نمونه برداری از خاک – شیرآلات